زندگي پاك

زندگي حدفاصل دو پديده مهم است؛ تولد و مرگ. اصلاً اگر كمي دقيق‌تر نگاه كرد مي‌توان حتي تولد و مرگ را هم در مسير زندگي تعريف كرد. پس زندگي آنقدر مهم است كه بخواهيم برايش برنامه‌ريزي داشته باشيم و از يك سبك و سياق خاصي پيروي كنيم؛ سبك و سياقي كه براي ما تعيين مي‌كند، چه بپوشيم، چه بخوريم،‌ چگونه رفتار كنيم، چگونه حرف بزنيم، كجا برويم و كجا نرويم، براي چه چيزهايي ارزش و اهميت قائل باشيم و براي چه چيزهايي ارزش قائل نباشيم و بسياري از نكات ريز و درشت ديگري كه در مجموع هويت و شخصيت ما را در نگاه خودمان و ديگران مي‌سازند و همه و همه حكايت از سبك زندگي دارند. چند و چون همين نكات ريز و درشت اما تعيين مي‌كند من و شما در چه سبكي زندگي مي‌كنيم. حالا بياييد برويم سر بحث سبك زندگي ايراني- اسلامي؛ سبكي كه ما به‌عنوان كساني كه هم ايراني هستيم و هم مسلمان انتظار مي‌رود مطابق چنين سبكي،‌ چينش رفتارها و برنامه‌هاي زندگي‌مان را مرتب كنيم. با وجود اين شايد جزئيات سبك زندگي ايراني- اسلامي براي خيلي از ما مجهول باشد. خب طبيعي هم است سبك زندگي از ريز تا درشت تمام مسائل زندگي و رفتار و گفتار، كردار، حتي خورد و خوراك ما را در برمي‌گيرد. در اينجا هم ما نمي‌خواهيم وارد تمام اين جزئيات بشويم بلكه مي‌خواهيم با پيچيدن يك نسخه كلي‌تر ويژگي‌هاي اين سبك از زندگي را مورد بررسي قرار دهيم. به طور يقين مي‌توانيم جزئيات را هم با اين نسخه تطابق داده و به اصل ماجرا دست يابيم.

  سبك زندگي ايراني- اسلامي يا حيات طيبه
سبك زندگي اسلامي اما چيست؟ براي يافتن پاسخ اين سؤال كافي است تا به قرآن كريم به عنوان كتاب زندگي مسلمانان سري بزنيم. مفهوم lifestyle يا سبك زندگي را در ميان عبارات نوراني قرآن كريم نيز مي‌توان يافت. بي‌ترديد مفهوم حيات طيب را شما هم شنيده‌ايد. حيات طيبه  يا زندگي پاك مفهوم سبك زندگي اسلامي از نگاه قرآن است اما حتي اگر از دين مبين اسلام هم فاصله بگيريم، به طور يقين درمي‌يابيم هر انساني روي كره زمين با هر دين و مرام و مسلكي مي‌كوشد تا به زندگي پاك و حيات طيبه نزديك شود زيرا چنين رويكردي در زندگي مي‌تواند آرامش روحي را براي ما آدم‌ها فراهم آورد و رسيدن به چنين آرامشي همان معناي سعادت است.
  داشتن زندگي پاك در هزاره سوم
اما زندگي پاك در هزاره سوم عصر تكنولوژي‌هاي نوين با تمام ويژگي‌هاي خاص و منحصر به فردش چگونه امكان‌پذير خواهد بود؟ آيا مي‌توان در دنياي ماشين و عصر فناوري اطلاعات هم زندگي پاك و حيات طيب داشت و از حيات خبيثه يا همان سبك زندگي‌هايي كه ما را از آرامش و سعادت دور مي‌كند، جدا شد؟ شما چطور فكر مي‌كنيد، مي‌شود يا نمي‌شود؟ براي رسيدن به پاسخ اين سؤال به سراغ دكتر حسين زارع، روانشناس و مدير گروه مشاوره دانشگاه پيام نور رفتيم تا ببينيم از نگاه روانشناختي زندگي پاك چه تعاريف و شاخصه‌هايي دارد.

  جايگاه خدا در سبك زندگي پاك
زارع در بيان ويژگي‌هاي زندگي پاك مي‌گويد:‌ با توجه به آنچه از تحقيقات و مطالعات برمي‌آيد، زندگي سالم اصول و چارچوب‌هايي دارد. وي يكي از چارچوب‌هاي زندگي پاك را اعتقاد به خداوند مي‌داند كه در تمام اديان وجود دارد و نتايج پژوهش‌هاي متخصصان و پزشكان و افراد صاحبنظر نيز نشان مي‌دهد، باور به خداوند و ايمان به يك نيروي جاودان، قادر و مهربان روي بهداشت روان افراد تأثير بسيار مثبتي دارد، از همين رو كه اغلب افرادي را كه به عنوان افراد باايمان مي‌شناسيم، داراي سلامت رواني بيشتري هستند. علاوه بر اين پرهيز از رفتارهايي همانند مصرف دخانيات و پرخوري از ديگر مصاديق زندگي سالم به شمار مي‌آيد كه هم در دين مطرح مي‌شود و هم در دنياي پزشكي و علاوه بر اين عقل و منطق هم با چنين روندي در سبك زندگي همخواني دارد اما براي داشتن زندگي پاك يا همان حيات طيب بايد مسائل ديگري را هم در سبك زندگي‌مان رعايت كنيم.

هدف؛ كيمياي زندگي
تصور كنيد يك روز صبح با نوازش پرتوهاي نوراني خورشيد از خواب بيدار شده‌ايد اما نه مي‌خواهيد برويد سركار، نه دانشگاه و نه براي يك روز تعطيل برنامه داريد و نه هيچ برنامه، هدف و انگيزه ديگري. در چنين روزي بي‌ترديد انگيزه‌اي براي بلند شدن از جاي خود را نداريد، بنابراين براي داشتن يك زندگي پاك و سالم داشتن هدف و برنامه و همچنين تلاش و حركت براي رسيدن به چنين هدفي مهم‌ترين مرحله است. زارع با تأكيد بر نقش داشتن هدف در شكل‌گيري سبك صحيح زندگي ايراني- اسلامي مي‌افزايد: داشتن شغل و كسب روزي حلال يكي از دستاوردهاي داشتن هدف در زندگي است كه مي‌تواند در شكل‌گيري يك زندگي خوب، پاك و دوست‌داشتني نقش بسيار مهمي ايفا كند.
  كسب روزي حلال از شغلي كه دوستش داريم
داشتن يك شغل خوب به طور يقين بخش مهمي از سبك زندگي پاك و حيات طيب را تشكيل مي‌دهد. حضرت علي(ع) مي‌فرمايند: «بزرگ‌ترين تفريح مرد كار است.» پاسكال هم مصدر تمام مفاسد را بيكاري مي‌داند اما در ميان اين همه شغلي كه در روزگار ما وجود دارد و پيشرفت تكنولوژي و علم هم هر روز مشاغل جديدي را به فهرست مشاغل اضافه مي‌كند، به نظر شما چه شغلي مي‌تواند مصداق زندگي پاك باشد؟ به طور قطع چه موبايل‌فروش باشيد يا طباخ (كله‌پاچه فروش)، پزشك باشيد يا كارگر شهرداري، مشاور مدرسه باشيد يا كارشناس بورس،‌كارگر معدن يا فروشنده لوازم خانگي يا هر شغل ديگر، شما در صورتي زير چتر زندگي پاك و حيات طيب قرار مي‌گيريد كه درآمدي كه از شغلتان كسب مي‌كنيد حلال باشد. زارع اما شاخصه‌هاي ديگري را هم در ارتباط با داشتن شغل و كسب درآمد در يك زندگي پاك بيان مي‌كند. به باور اين روانشناس، رضايت شغلي يكي از كليدهاي موفقيت در كار است. در صورتي كه ما شغلمان را دوست داشته باشيم و از انجام آن لذت ببريم، به طور يقين مي‌توانيم در كارمان پيشرفت كرده و با انگيزه بيشتري كار كنيم، خب اين كار با لذت و انگيزه به دليل علاقه‌اي كه به شغلمان داريم كه حالا مي‌تواند هر كاري باشد، موجب مي‌شود تا مسئوليتمان را به خوبي و درستي انجام بدهيم، در نتيجه درآمدي را هم كه از انجام خوب و مناسب و صحيح كار به دست مي‌آوريم حلال‌تر و پاك‌تر خواهد بود. بديهي است روزي حلال در سراسر زندگي، اثر بسياري عميق دارد و حتي مي‌تواند روي نسل آينده ما و داشتن فرزندان خوب، سالم و پاك اثرگذار باشد. زارع حتي داشتن شغل خوب و مورد علاقه و لذتي كه از انجام چنين كاري براي ما حاصل مي‌شود و سبب افزايش اميد، ‌مثبت‌انديشي و خوش‌بيني به زندگي و آينده مي‌داند و مي‌افزايد: يكي از مهم‌ترين شاخصه‌هاي بهداشت رواني خوش‌بيني و مثبت‌نگري است كه بنا به تأكيد روانشناسان اين اميد به زندگي و شادكامي سبب حركت رو به جلو و داشتن دنيايي زيبا و زندگي سالم و پاك است اما سبك زندگي پاك شاخصه‌هاي ديگري هم دارد.

 انتخاب يك همسفر خوب براي پيمودن راهي طولاني
ازدواج و تشكيل خانواده يكي از مهم‌ترين بخش‌هاي زندگي هر انساني است. شما با ازدواج علاوه بر انتخاب همسفر خود در طول زندگي اين دنيا، مسير زندگي‌تان را هم مشخص مي‌كنيد؛ مسيري كه به اين دنيا و زندگي مادي منتهي نمي‌شود و با عنايت به باورهاي ما، آثار آن تا ابد با شما همراه خواهد بود چرا كه اين ازدواج معمولاً ثمره‌هايي دارد و قرار است از شما نسلي به جاي بماند، بنابراين در سبك زندگي ايراني- اسلامي و براي رسيدن به حيات طيب هم زمان ازدواج مهم است،‌ هم چگونگي آن و از همه اينها مهم‌تر انتخاب همسر و همراهي است كه مي‌خواهد در اين راه بي‌نهايت در كنار شما قرار بگيرد و شما مي‌خواهيد نسلتان را در كنار او بسازيد. داشتن نسلي خوب آنقدر مهم است كه در برخي كشورهاي جهان زوج‌ها پيش از فرزنددار شدن تحت نظر تيم‌هاي متخصص ژنتيك قرار مي‌گيرند تا فرزندي بهتر و سالم‌تر داشته باشند. در سبك زندگي ايراني- اسلامي اما تربيت و رفتار پدر و مادر و همچنين لقمه‌اي كه اين فرزند از آن شكل رفته است بيشترين تأثيرگذاري را روي داشتن فرزند خوب،‌ پاك و سلامت خواهد داشت. در سبك زندگي پاك اين ما هستيم كه با رفتار‌ها، نكات و ارزش‌ها و باورهايمان خميره شخصيتي و هويت خود و نسل بر جاي مانده از خودمان را مي‌سازيم، بنابراين مي‌بينيم كه انتخاب همسري هم كفو و داشتن خانواده‌اي خوب و سالم تا چه حد مي‌تواند بر سلامت زندگي ما تأثيرگذار باشد. زارع اما يك ازدواج خوب و مثبت را داراي شاخصه‌هاي بسيار مهمي مي‌‌داند كه يكي از اين شاخصه‌هاي مهم نقش خانواده طرفين در شكل‌گيري يك زندگي خوب و سالم است، بنابراين خانواده و روابط خانوادگي هم يكي از عوامل مهم در سبك زندگي پاك و حيات طيب است.

   ارتباط تعاملات اجتماعي گسترده‌تر و حمايت بيشتر
 همه ما بخش مهمي از فرآيند اجتماعي شدن را در خانواده تجربه مي‌كنيم. بديهي است زندگي در خانواده‌اي سالم و خوب و برقراري تعاملات اجتماعي بيشتر با اعضاي خانواده مي‌تواند طعم بهتري از زندگي را به ما بچشاند. زارع هم با اشاره به تحقيقات صورت‌گرفته در حوزه علم روانشناسي مي‌گويد: افراد متأهل و داراي زندگي خانوادگي نسبت به افراد مجرد يا مطلقه از سلامت جسماني و رواني بيشتري برخوردارند. به باور وي تعاملات اجتماعي كه از تعاملات خانوادگي شروع مي‌شود، مي‌تواند ما را در ارتباط‌گيري با ديگران موفق‌تر نمايد و وقتي ما دايره ارتباطات گسترده‌تري داشته باشيم، از حمايت‌هاي رواني و اجتماعي ديگران برخوردار مي‌شويم و اين مسئله مي‌تواند به داشتن زندگي بهتر و سالم‌تر كمك كند. اين روانشناس داشتن شبكه ارتباطات اجتماعي گسترده را كليد موفقيت در زندگي جمعي ما مي‌داند و تأكيد مي‌كند: به طور يقين يكي از مهم‌ترين مؤلفه‌هاي سبك زندگي ايراني- اسلامي و داشتن زندگي سالم در همين روابط اجتماعي خوب با ديگران نهفته است.
 
  حيات طيبه در برابر حيات خبيثه
 سبك زندگي پاك، حيات طيبه يا همين سبك زندگي ايراني – اسلامي كه رهبر معظم انقلاب هم به آن توصيه فرمودند، شاخصه‌هاي ديگري هم دارد اما گستردگي مسائلي همچون شغل، ازدواج و توليد نسل و تربيت فرزندان آنقدر مهم و حياتي است كه به طور يقين مي‌تواند شاخص‌هاي جزئي‌تر اين سبك از زندگي را هم پوشش دهد. به هر حال اگر بخواهيم سبك زندگي پاك را در يك كلمه خلاصه كنيم، دست يافتن به آرامش است، يقيناً چنين آرامشي درحيات خبيثه شكل نمي‌گيرد.

نويسنده : سيد محسن موسوي آملي ، صفحه 136

مشرق- عرائس المجالس؛ لقمان به پسرش گفت: اى پسرم! خودت را به غصّه‏‌ها بند نكن، و دلت را به اندوه‏‌ها مشغول نساز، و از طمع بپرهيز.
و به قضا خشنود باش، و به آنچه خدا براى تو قسمت فرموده، قانع باش تا زندگانى‏‌ات پاك شود و نفْست شادمان گردد و زندگى‏‌ات لذّت‏‌بخش شود.
اگر خواستى ثروت دنيا برايت گرد آيد، طمعت را از آنچه در اختيار مردم است، قطع كن؛ چرا كه پيامبران و صدّيقان، به چنان درجاتى نايل نشدند، مگر با قطع طمعشان از آنچه در دستان مردم بود.

متن حديث:

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : يا بُنَيَّ ، لا تُعَلِّق نَفسَكَ بِالهُمومِ ، ولا تَشغَل قَلبَكَ بِالأَحزانِ ، وإيّاكَ وَالطَّمَعَ ، وَارضَ بِالقَضاءِ ، وَاقنَع بِما قَسَمَ اللّه‏ُ لَكَ يَصفُ عَيشُكَ ، وتُسَرَّ نَفسُكَ ، وتُستَلَذَّ حَياتُكَ ، وإن أرَدتَ أن يُجمَعَ لَكَ غِنَى الدُّنيا فَاقطَع طَمَعَكَ عَمّا في أيدِي النّاسِ ؛ فَإِنّ ما بَلَغَ الأَنبِياءُ وَالصِّدّيقونَ ما بَلَغوا إلاّ بِقَطعِ طَمَعِهِم عَمّا في أيدِي النّاسِ.